Laudatio uitgesproken door H.A. Kramers op 21 november 1945, bij de
promotie van Jacob Kistemaker.

Zeer geachte Dr. Kistemaker. Wanneer ik thans van het voorrecht gebruik
maak U als eerste met den op zoo verdienstelijke wijze behaalde titel
geluk te wenschen, wil ik daar direct aan toevoegen, dat ik betreur dat
niet Professor Keesom zelf op deze plaats zit en als eerste het woord
tot U richt. Hij toch is het geweest, die -- zooals ge zeer terecht op
blz. 62 nog in een voetnoot gememoreerd hebt -- U het moeilijke
onderzoek heeft opgedragen, dat ge blijkens deze dissertatie tot zulk
een goed einde hebt weten te brengen. Wij weten gelukkig beide, dat Uw
werk hem veel voldoening schenkt.

Uw opgave was in de eerste plaats de metingen van Keesom en Walstra over
de isothermen van Helium uit te breiden tot het temperatuurgebied onder
het lambda-punt, en ge zij hier in geslaagd dank zij Uw ontwikkeling van
een in dit soort van werk geheel nieuwe meetmethode. Den lezer van Uw
dissertatie zal het duidelijk zijn hoeveel volharding hiervoor noodig
was. Gij moest de hoogte van kwik menisci een 10 maal zoo nauwkeurig
meten als tot nu toe geschied was, en dat is U gelukt door de vroeger
reeds door Mej. v.d. Horst op het K.O. lab. toegepaste methode van
Roentgenfotgrafie van den meniscus op belangrijke wijze te verfijnen.
Voor de theorie zijn uw resultaten van de B-waarden uiterst bevredigend
en het is interessant te bedenken hoe dit in de kruisjes op fig. 21, die
zoo onverwacht precies bij de extrapolatie van Keesom's rechte
aansluiten, verborgen ligt.

Bij die bepaling der isothermen zijn U verschillende belangrijk
neven-resultaten in de schoot komen vallen. Ik denk hier natuurlijk aan
de correctie van de Leidsche temp. schaal van '37 die nu geheel buiten
kijf is komen te staan, en die alleen nog eens door metingen boven het
lambda-punt gecontrolleerd moeten worden. Voorts aan de bepaling der
verdampingswarmte bij het abs. nulp. en aan de vastlegging van de
chemische constante tot op 1/3 %. Physisch het interessants is ten
slotte Uw ontdekking van de anomaal groote adsorptie van He, die een
nieuw licht op de tot standkoming van de He-film werpt.

Gij zijt in de eerste plaats een experimentator, en voor zoover ik daar
over mag oordeelen een goed, critisch experimentator, die niet licht
iets vergeet en ook geen arbeid, hoe vervelend ook, schuwt. In Uw
frissche, zij het ook ongeschoolde kijk op theoretische kwesties, heb ik
zelf veel pleizier; zonder pretenties Uwerzijds zag ik U vaak vallen en
opstaan op het gladde ijs der theorie, maar vergeefsch was Uw moeite
niet.

Uw stijl suggereert soms een meer zakenachtige dan wetenschappelijke
importantie maar ik weet gelukkig dat het hier niet om Uw eigenlijke
levensstijl gaat en ik ben er van overtuigd dat ge voor deze ook de
adequate, aan Uw persoon en gaven eerlijk aangepaste uitdrukkingswijze
zult weten te ontwikkelen. Ik hoop dat het u mogelijk zal zijn ook in de
toekomst, die nu voor U ligt, Uw gaven in dienst van de wetenschap in
ons vaderland te ontplooien.

Ik eindig ermee ook Uw vrouw, Uw ouders en Uw dochter mijn hartelijke
gelukwenschen met deze dag aan te bieden.